De Kadekraan
Gepubliceerd 12 oktober 2022 13:10 uur. Tekst: Piet Bergstra. Foto's: Stichting Herbouw Kadekraan Campen
KAMPEN - Vorige week werd er op de IJsselkade een begin gemaakt met het verleggen van leiding op de plaats waar een replica van de kadekraan volgend jaar zal komen te staan. Wij doken in de historie en gingen te rade bij Jan Elhorst.
Jan: “Tijdens een weekendje Middelburg in 2010 reden mijn vrouw en ik over de Rotterdamsekaai. Daar staat een monumentale kadekraan. Het bleek exact eenzelfde exemplaar te zijn als die vroeger aan de IJsselkade in Kampen stond. Dat vond ik wel heel bijzonder. Terug in Kampen, in de leeskamer van het stadhuis, sprak ik het erover met Bert Weever en Koert Meuleman. Daar besloten wij dat de Kamper kadekraan in ere moest worden hersteld en werd de Stichting Herbouw Kadekraan Campen opgericht”.
Er werd contact gezocht met amateur historicus Kees Schilder. De stichting vroeg Kees of hij de geschiedenis van de Kamper kadekraan zou willen uitzoeken.. Kees dook de archieven in en daaruit kwam o.a. naar voren dat de Kamper kadekraan was gebouwd in 1869 bij de ijzergieterij “De Prins van Oranje”, in Den Haag. Het was een ontwerp van de Schotse ingenieur William Fairbairn (1789-1874), een beroemd stalen bruggenbouwer in Engeland. De kraan werd onder licentie in Nederland gebouwd.
Vervolgens zocht de stichting contact met het archief van de Stichting Federatie Industrieel Erfgoed Nederland (FIEN) in Den Haag. Men wilde weten of er nog iets terug te vinden was in de archieven van de gieterij. Helaas. Bij de ijzergieterij “De Prins van Oranje” was helaas niets bewaard gebleven. Men wist daar alleen te melden dat ook in Middelburg een dergelijke kraan stond. Daarop werd de gemeente Middelburg aangeschreven met het verzoek om informatie. Men reageerde erg positief. Ze wisten te melden dat ook in Zutphen een dergelijke kraan had gestaan.
"Kampen liet eind jaren zestig de kraan slopen. Daarvoor was kennelijk geen vergunning afgegeven want Schilder kon daarover in de archieven niets terugvinden. De stichting beschikt wel over de aanvraag van een sloopvergunning van de kraan Middelburg. Die aanvraag werd nota bene door het ministerie afgewezen", aldus Jan Elhorst.
Men probeerde het bedrijf te achterhalen die destijds de kraan in Kampen had gesloopt. Dhr. Looman, een voormalig smid, herinnerde zich nog wel vaag dat hij betrokken was geweest bij de sloop van de kraan. Hoe het verder was afgelopen en waar de kraan uiteindelijk naartoe gebracht was wist hij zich niet meer te herinneren.
De kraan in Middelburg is inmiddels verheven tot Rijksmonument Maritiem Erfgoed en werd volledig gerestaureerd. Toen de kraan gedemonteerd werd in verband met die restauratie, kreeg de stichting een bericht uit Middelburg. Of ze belang hadden om tekeningen te maken. Daarop reisden twee tekenaars af naar Middelburg om de kraan tot in detail na te kunnen tekenen. Uiteindelijk werden er 105 tekeningen gemaakt en digitaal opgeslagen. Gemeente Zutphen heeft ook een poging gedaan tot herbouw van de kraan, dat is echter niet gelukt. De stichting legde haar plan voor de herbouw van de kraan, voor aan het college van b&w van Kampen. Het college zei unaniem haar medewerking toe.
De Pieter Zandt scholengemeenschap maakte samen met leerlingen een schaalmodel van 1 op 10 van de kraan. Er volgde een periode van vergunning aanvragen en dat was ingewikkeld. De stichting had namelijk niet alleen te maken met de gemeente Kampen maar ook met de provincie Overijssel, Rijkswaterstaat, het Waterschap. Ook de Arbowet was van toepassing. Met de bouw van een nieuwe kraan mocht niet met de techniek van 1869 gewerkt worden. Uiteindelijk kreeg men toestemming om de kraan in te zetten voor demonstraties. Een traject dat al met al jaren in beslag genomen heeft.
Elhorst: "Het bleek voor de Pieter Zandt scholengemeenschap niet haalbaar om te participeren. Daarop werd het Deltion in Zwolle gevraagd. Zij zullen nu gaan participeren in het traject. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de te bouwen kraan een exact werkende replica wordt van het oorspronkelijke model. De kraan kan dan, net als weleer, ingezet worden bij het plaatsen van een mast op een botter of o.a. het uit het water halen of terug plaatsen van een punter".